Tajna sprawa (1982) to dopiero druga powieść napisana przez Jamesa Ellroya (ur. 1948). Z jednej więc strony nie jest to jeszcze tak przemyślane i wielowątkowe dzieło jak późniejsze tomy tworzące Kwartet Los Angeles, z drugiej jednak zawiera w sobie szereg tematów, postaci i rozwiązań fabularnych, rozwijanych w późniejszej twórczości autora
Białej gorączki, zwłaszcza w tej osadzonej w Mieście Aniołów lat 40. i 50. Już główna intryga, osnuta wokół śmierci dwóch kobiet niezbyt ciężkiego prowadzenia, zamordowanych w odstępie czterech lat, wprowadza jeden z najczęstszych wątków u tego pisarza, czyli przemoc wobec kobiet. To ellroyowska idée fixe, wynikająca z traumatycznych okoliczności śmierci matki pisarza. Genevieve Hilliker-Ellroy została zamordowana przez nieznanych sprawców, osierociwszy 10-letniego syna. Jego zdjęcie, zrobione dokładnie w momencie kiedy dowiedział się o śmierci matki, obiegło całą ówczesną prasę. Dorosły Ellroy przeprowadzi w tej sprawie śledztwo, a mordowane i bite kobiety to stały element jego literackiego świata. Najpełniejszy tego wyraz znalazł się oczywiście na kartach
Czarnej Dalii (1987), ale już w
Tajnej sprawie jedna z kluczowych postaci definiowana jest poprzez obsesję na punkcie morderców kobiet (co zrozumiałe w świetle posiadania przez tą osobę gromadki córek). W grząskim moralnie świecie Ellroya ten akurat rodzaj zbrodni nigdy nie podlega relatywizacji i zawsze spotyka się ze stanowczą reakcją, potępieniem, pomstą. Niechęć do damskich bokserów jest częstą cechą jego bohaterów.
 |
Fotografie Jamesa Ellroya i jego matki
w "Los Angeles Times" z 1958 r. |
W
Tajnej sprawie Ellroy w dość bezpośredni sposób egzorcyzmuje
osobiste demony, próbując dopisać rozwiązanie do swojej własnej
tragedii. Z tej perspektywy szczególnie ważną dla powieści jest
drugoplanowa postać 10-letniego Michaela, alter-ego samego pisarza.
Fikcyjna fabuła ma za zadanie przywrócić ład wokół niego. Osobą usiłującą wprowadzić ten ład jest Freddy Underhill, młody posterunkowy, następnie detektyw. Człowiek - jak sam o sobie mówi - "doceniający smak życia", czyli po prostu kobieciarz, stały bywalec nocnych barów. Jednak poza skłonnością do jednonocnych znajomości Freddy jest postacią stosunkowo niewinną, w zasadzie to dobry chłopak. To bohaterowie drugiego planu są obdarzeni grzechami i słabościami, które w późniejszych powieściach będą już udziałem głównych rozgrywających. I tak partner Freddy'ego Whacky Walker poprzez alkoholizm i poezję daje wyraz mękom wrażliwej duszy w zetknięciu z brudami policyjnej roboty. Walker zapowiada - w dość schematycznej zresztą formie - wrażliwszą stronę na przykład Bucky'ego Bleicherta (
Czarna Dalia) bądź Buda White'a (
Tajemnice Los Angeles). Jego nadmierny pociąg do alkoholu, także przedstawiony dość konwencjonalnie, antycypuje liczne twarde uzależnienia (benzendryna, alkohol, kokaina), które będą udziałem Lee Blancharda
(Czarna Dalia), Davida Kleina (
Biała gorączka) czy "Whiskey Billa" Parkera (
Perfidia). Natomiast zarówno Underhilla jak i Buda White'a z innej powieści do użycia przemocy wobec przesłuchiwanych nakłoni ten sam człowiek - Dudley Smith. Szara eminencja Kwartetu Los Angeles, który w
Tajnej sprawie pojawia się po raz pierwszy. Owiany złą sławą niebywale brutalnego, budzący grozę ale i respekt wśród innych policjantów swoją bezsprzeczną skutecznością, twardy wyrachowany gracz i jednocześnie bezkompromisowy mściciel skrzywdzonych. Łamiący przestępców i charaktery współpracowników. Stawiający się poza i ponad prawem. Jeśli kogoś interesuje rozwój postaci Dudleya w dorobku jego twórcy, nie może pominąć
Tajnej sprawy (w mojej opinii to jedna z najważniejszych postaci w historii kryminału). Także w tej powieści po raz pierwszy pojawia się Motel Victory, który później w Kwartecie będzie sceną paru dramatycznych wydarzeń.
Póki co jednak Ellroy serwuje nam swoją wersję czarnego kryminału jeszcze nie rozbudowaną do rozmiarów polifonicznej epopei. Narrator - jak w klasyce gatunku - jest tu jeden, i w zasadzie nie wykraczamy poza jego stan wiedzy i świadomości. Ale, mimo kilku sztampowych motywów i chwytów stylistycznych, 34-letni pisarz pokazuje pazur w konstrukcji zepsutego tła społecznego, nie przebierając w słowach charakteryzuje szereg bohaterów drugiego planu, nie kryguje się przed krwistymi szczegółami. Nade wszystko jednak tworzy charakterystyczny tylko dla siebie szorstko-liryczny klimat, odarty do cna z melodramatycznej ściemy, za to zaprawiony zabezpieczającą wrażliwe części duszy porcją cynizmu. Warto sprawdzić, co się pod nią kryje.
Ode mnie: 4,5 / 6
James Ellroy, Tajna sprawa (Clandestine), z jęz. ang. przeł. Wojciech Kallas. Katowice : Wydawnictwo Sonia Draga 2013.
Komentarze
Prześlij komentarz